Onzinnig gespeculeer over voetbal en geweld

Er is de afgelopen weken, naar aanleiding van de dood van grensrechter Richard Nieuwenhuizen tijdens een B-junioren jongensvoetbalwedstrijd van SC Buitenboys tegen Nieuw Sloten in Almere, veel gespeculeerd over het gewelddadige karakter van voetballers, voetballende Marokkanen in het bijzonder, en van het voetbalspel zelf. Wat in veel ‘analyses’ opviel, was het gebrek aan wetenschappelijke grond. Geert Wilders maakte het op zijn kenmerkende wijze weer het bontst door opnieuw een oordeel te vellen, dat hij, zeker als politicus, zou moeten overlaten aan de rechterlijke macht. Hij heeft de verdachten al schuldig verklaard nog voordat ze zijn aangeklaagd en hij benoemt ook de oorzaak voor hun gewelddadige daad: Marokkanen zijn in het algemeen gewelddadig, dat zit nu eenmaal in hun cultuur, zo beweerde hij zonder blikken of blozen. Deze cultuur, voegde hij eraan toe, is racistisch, want anti-Nederlands. De moord op Richard Nieuwenhuizen was dus racistisch, concludeerde Wilders op basis van een syllogisme, dat opnieuw bewees dat de geldigheid van een redenering geen enkel verband houdt met de waarheidswaarde van de inhoud van de proposities en conclusie. Ik weet niet of het Anti-Racisme Comité en de Nederlandse Orde van Advocaten zitten te slapen of gewoon collectief hebben besloten niet meer op Wilders te reageren. Het Nederlandse volk weet nog niet waarvoor de verdachten worden aangeklaagd, maar moord lijkt me onwaarschijnlijk. Hooguit doodslag, maar waarschijnlijker lijkt geweld met de dood tot gevolg. Het zal nog een hele kluif worden om medisch en juridisch aan te tonen dat de dood van Richard Nieuwenhuizen een direct gevolg is geweest van de klappen die hij opliep enkele uren eerder langs het voetbalveld. Opvallend is tevens dat bijna geen enkel medium rekening houdt met het feit dat de verdachten, op één volwassen man na, kinderen zijn. Alle verdachten hebben recht op bescherming, en kinderen helemaal. De democratische staatsvorm respecteren betekent de scheiding der machten, zonder welke de democratie niet kan bestaan, respecteren. Gelukkig hebben wij mensen met verstand, rechtsprekers, die de daad en de omstandigheden waaronder en waardoor deze plaatsvond, zorgvuldig zullen analyseren, interpreteren en beoordelen. Hierbij maken ze niet voor niets gebruik van wetenschappelijk bewijs. Wij, het volk, Geert Wilders incluis, mogen wel een mening hebben, maar we dienen te beseffen dat die niet meer is dan speculatief. Wilders, en anderen, verkondigen hun mening echter alsof het de waarheid betreft. Kritisch zou Wilders juist zijn als hij meer zorgvuldigheid zou betrachten in het vormen van een oordeel. Wilders mag zich graag beroepen op de waarden van de Verlichting. Desondanks houdt hij zich maar niet aan de wetten van de kritiek, opgesteld door Kant, de leidende Duitse Verlichtingsfilosoof. De eerste wet daarvan houdt in: denk kritisch opdat we een einde kunnen maken aan gespeculeer en een oordeel kunnen vormen op basis van de juiste principes en kennis. Oftewel: houdt op met het uitkramen van speculatieve onzin; maak eerst je redeneringen en principes eens in orde. De filosoof Coen Simon maakte zich in NRC Handelsblad ook aan gespeculeer schuldig, al leidde dit bij hem tot een lief stukje over de waarde van het spel, journalistiek verantwoord ingeleid met een gezellige anekdote over het Romantische Siena waar hij op huwelijksreis met zijn vrouw van die vrolijke supporters tegenkwam (inclusief typisch Italiaanse mama), die geheel geen politiebegeleiding nodig hadden bij het vieren van de overwinning van voetbalclub Siena op AC Milan. Simon onthoudt zich, verstandig, van een oordeel over de zaak zelf en betoogt daarentegen dat een dergelijke uitwas het gevolg is van de commerciële pervertering van het voetbal, dat het spel verpest. Hij voert geen enkele sociologische studie naar het voetbal aan en legt ook niet uit hoe de commercialisering van het profvoetbal leidt tot geweld op de amateurvelden. Simon gebruikt de verdrietige dood van een scheidsrechter om één van zijn stokpaardjes van stal te halen (‘mens en cultuur hebben nood aan spel’ – een stokpaardje dat ik overigens met hem, Johan Huizinga en Friedrich Schiller deel), maar helaas raakt de redering ‘geweld in het voetbal is het gevolg van de commercialisering die heeft geleid tot verontachtzaming van het spelkarakter’ in dit geval kant nog wal. Plato waarschuwde reeds voor de perverterende effecten van geld en macht, maar ik verwacht niet dat een rechter in de strafzaak straks de daders strafvermindering geeft, omdat jongens die voetballen bij Nieuw Sloten nu eenmaal geperverteerd zijn door het feit dat Siem de Jong c.s. een miljoen per jaar verdienen. Simon stelt het voetbal in een eenzijdig slecht daglicht, alsof er niet wekelijks tienduizenden amateurwedstrijden worden gespeeld door de meer dan 2 miljoen leden van de KNVB en vele wedstrijdjes op straat en schoolpleinen, waar het in bijna alle gevallen wèl goed gaat. De vraag is of het gewelddadige incident dat heeft geleid tot de dood van Richard Nieuwenhuizen inderdaad een incident is of inherent is aan voetbal. Als filosofen zouden we geneigd moeten zijn te zeggen: beide. Geweld zit in de mens; meestal weten we ons te beheersen, maar soms verliezen we ons verstand en schelden we of timmeren we erop los. Daarom hebben we recht en wet: om ons te bestraffen als dat gebeurt. Laat het recht dus nu zijn loop hebben. En verder helpen spel, sport en kunst ons bij het kanaliseren en sublimeren van onze (fraaie en minder fraaie) emoties en neigingen en deze om te zetten in prestaties en plezier. Uitwassen zijn niet te voorkomen en het is aan goed onderbouwde (d.w.z. filosofisch onderbouwde) empirische (sociologische, psychologische) studies om onderzoek te doen naar de menselijke neiging tot en behoefte aan geweld, het voorkomen (in beide zinnen van het woord) van incidenteel dan wel structureel geweld in sport en samenleving en algemener naar de maatschappelijke impact van sport. Om zo een einde te maken aan onzinnig gespeculeer. Overigens heeft voetbalclub AC Siena afgelopen oktober 6 punten in mindering gekregen voor het fixen van wedstrijden. Degradatie uit de Serie A dreigt. De toekomst van de club is onzeker temeer daar de clubsponsor, de 540-jaar oude bank Banca Monte dei Paschi di Siena, diep in de schulden zit. Dat geld de mens, en dus ook de sport, helpt, maar ook kan perverteren, is geen nieuws. Maar dat betekent niet dat het leidt tot jongens die een grensrechter mishandelen met de dood als gevolg, net zomin als hun etniciteit of culturele achtergrond daarvan de directe oorzaak is.